Doe.het.niet.Alex.Hans.van.den.

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Maurits zelf zette zo veel bastaardkinderen op de wereld dat het genetisch materiaal van de Vader des Vaderlands nogal breed werd uitgezaaid; het is niet onaannemelijk dat de gemiddelde Nederlander op een nauwer verwantschap met Willem van Oranje kan bogen dan jij, Alex; jouw voorgeslacht is immers vrijwel geheel ‘van Duitschen bloed’.Ook Frederik Hendrik werd – in 1625 – kort voor Maurits’ dood opperbevelhebber van het leger en had vanaf dat moment nog maar één doel voor ogen: de al jaren geluwde strijd aan te wakkeren.In de jaren 1634-1635 voerde hij – overigens zonder militair succes – een lange reeks grote veldtochten tegen de Spaanse legeraanvoerder Don Fernando.De dynastieke opwaardering van zijn Huis was zijn voornaamste drijfveer.Hij zag dan ook kans zijn neef Willem Frederik het stadhouderschap over Groningen en Drente afhandig te maken en dwarsboomde hem sindsdien zozeer in het besturen van Friesland dat het geplaagde familielid ten slotte, tot het uiterste getergd, hem ook het erfstadhouderschap over Friesland afstond.In 1641 beleefde Frederik Hendrik zijn finest hour door het voor elkaar te krijgen dat zijn zoon Willem II kon huwen met de toen tienjarige Mary Stuart, de dochter van de Engelse koning Charles I.Het commentaar daarop van de adellijke patriot Joan Derk van der Capellen tot den Pol luidde (in 1781): ‘Niets anders dan de begeerte de macht van zijn Huis te vergroten en zich door de verbintenis met het Koninklijk Huis van Engeland te sterken, school achter deze toeleg.’ Maar politiek is deze verbintenis voor de Republiek een zeer slechte zaak geweest die ons in de komende decennia op een serie zeeoorlogen met Engeland zou komen te staan.Net als zijn vader en oom was ook Willem II eropuit zijn positie te versterken door zo veel mogelijk troepen onder zijn commando te houden.Daartoe was het nodig de oorlogsdreiging met alle middelen te intensiveren.Toen hij in 1647 in functie kwam was de Vrede van Münster (1648) al vrijwel beklonken.Maar Willem II trachtte van meet af aan langs diplomatieke weg de dreigende vrede te saboteren en later de oorlog met Spanje daadwerkelijk te hervatten.Natuurlijk kwam hij daardoor in botsing met het gewest Holland dat zestig procent van de oorlogskosten droeg en nu eindelijk zo veel mogelijk troepen wilde afdanken.Nadat Willem II al eerder Nijmegen was binnengevallen om het stadsbestuur naar zijn hand te zetten, probeerde hij dat in 1650 te herhalen door een aanval op Amsterdam.Maar mede dankzij de Oude Hollandse Waterlinie werd die staatsgreep afgewend.Constantijn Huygens wijdde een van zijn ‘sneldichten’ aan de onlusten:Hoe kwam ’t dat Amsterdam zo gram wasEn waarom was ’t niet voor den Prins?In weinig woorden gaat veel zins:‘Omdat de Prins voor Amsterdam was.’Na de dood door de pokken van deze stadhouder in 1650 floreerde de Republiek in het zogenaamde eerste ‘stadhouderloze tijdperk’ dat tot 1672 duurde.Dat was een zeer voorspoedige periode voor onze natie waarin de handel bloeide, terwijl de uitvoerende macht opnieuw voornamelijk berustte bij de raadpensionaris, de befaamde Johan de Witt.Maar de Prinsgezinden rustten niet voor zij een gelegenheid vonden om ook Willem III weer tot stadhouder te benoemen.In het Rampjaar 1672, toen Franse en Engelse troepen, versterkt door die uit Münster en Keulen, ons land onder de voet liepen, kregen zij daartoe de gezochte gelegenheid, maar eerst moest de tegenstand van Johan de Witt gebroken worden.Door betaalde valse getuigen wist Willem III geruchten te verspreiden waaruit moest blijken dat De Witt een landverrader was.De geschiedenis van Oldenbarnevelt herhaalde zich dus, maar ditmaal zonder enige schijn van rechtspleging.Het Haagse gepeupel werd opgehitst tot men De Witt en zijn broer Cornelis uit de gevangenis naar buiten sleurde en op straat op ellendige wijze om het leven bracht.De moordenaar achter de schermen, inmiddels inderdaad onder het dreigende gevaar tot stadhouder benoemd, bracht als legeraanvoerder van enige actie op het slagveld weinig terecht.Alleen vanwege het feit dat De Ruyter met de vloot een reeks eclatante overwinningen behaalde, kon de Republiek militair overeind blijven.Maar omdat Willem nu weer als ‘erfelijk stadhouder’ en prins kon optreden, was zijn blazoen voldoende opgepoetst om in Londen in 1677 een huwelijk te organiseren tussen hemzelf en de Engelse koningsdochter Mary Stuart, de oudste dochter van de latere Jacobus II.Uiteraard was dit een zuiver diplomatieke manoeuvre die met genegenheid niets te maken had, temeer omdat, naar algemeen bekend was, déze Oranje (bij uitzondering) niet op vrouwen viel.Maar de kans op de En gelse troon was nu voor hem zo reëel dat hij zijn belangstelling voor verdere militaire avonturen in de Nederlanden (gelukkig) verloor.Toen deze stadhouder-koning in 1702 van zijn paard viel en aan de gevolgen daarvan – kinderloos – overleed, stierf de Hollandse tak van de Oranjes uit.De Friese stadhouder Johan Willem Friso erfde van hem de titel Prins van Oranje, maar de regenten van de zeegewesten zagen weer hun kans schoon voor een periode van bestuurlijke vrijheid en zo begon het ‘tweede stadhouderloze tijdperk’, opnieuw een periode van bloei in handel en nijverheid.Het ontbreken van een Oranje als geldverslindend legerleider was ook nu een verademing voor de Republiek.Pas toen de Fransen in 1747 Brabant binnenvielen, wisten de Prinsgezinden een orangistische stemming onder het volk op te roepen zodat Johan Friso als Willem IV weer tot stadhouder kon worden uitgeroepen.Grote delen van de burgerij verwachtten van hem ook bestrijding van de misstanden onder de corrupte regentenklasse, die tot relletjes in de meeste gewesten aanleiding hadden gegeven.Toch deed zich hier weer de merkwaardige paradox voor dat de gewone man zijn heil van Oranje bleek te verwachten, terwijl ook deze stadhouder de kant van de heersende klasse koos.Met name deden zich misstanden voor bij de verpach ting van de belastingen en de posterijen; in Amsterdam leidde dat in 1747 tot het Doelistenoproer, onder leiding van welgestelde burgers en intellectuelen, die in de Kloveniersdoelen bijeenkwamen.Toen Willem IV naar Amsterdam kwam om de orde te herstellen, drongen de opstandigen zelfs tot in zijn slaapkamer door om hun grieven te uiten.Maar de stadhouder ontzag zich wel de regenten tegen zich in te nemen en trok alleen in schijn partij voor de ontevreden, naar meer ‘democratie’ hunkerende burgerij.Zo stelde hij eigenlijk al zijn aanhangers politiek en militair teleur.Op maar al te reële gronden bang voor een vroege dood, benoemde Willem de hertog van Brunswijk in 1750 tot veldmaarschalk en tot aanstaand voogd over zijn toen tweejarige zoontje, de latere Willem V.Toen deze – naar algauw bleek – zwakke en wankelmoedige Oranje in 1766 meerderjarig werd liet hij tersluiks de feitelijke heerschappij van Brunswijk intact, door middel van de geheime ‘Acte van Consulentschap’.Pas toen deze in de jaren tachtig opzettelijk openbaar gemaakt werd, raakte de stadhouder geheel in discrediet, mede door de inmiddels uitgebroken vierde Engelse Oorlog.Geleidelijk werden hem al zijn functies en voorrechten afgenomen; en toen hij zelfs het commando over het Haagse garnizoen kwijtraakte, vluchtte hij in de richting van Duitsland met de bedoeling zich op slot Dillenburg terug te trekken.Maar zijn vrouw Wilhelmina van Pruisen legde zich, zoals bekend, niet bij de situatie neer en riep de tussenkomst in van haar broer, de kersverse koning van Pruisen.Willem liet zich triomfantelijk naar Den Haag terugvoeren door de Pruisische troepen en kondigde aldaar – tegen alle adviezen in – strenge strafmaatregelen af tegen de opstandige Patriotten [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Pokrewne